Á síðustu árum hafa verið unnar umfangsmiklar rannsóknir í samræmi við aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar vegna ofbeldis karla gegn konum. Rannsóknastofnun í barna-og fjölskylduvernd hefur haft umsjón með framkvæmd þessara rannsókna en það er í samræmi við markmið stofnunarinnar um fjölskyldurannsóknir og velferð barna. Þessar rannsóknir hafa aukið þekkingu á ofbeldi karla gegn konum í samfélaginu. Því miður er ofbeldi karla gegn konum íslenskur veruleiki og umfangið er það sama og hjá nágrönnum okkar í Danmörku .

Ef horft er til ofbeldis sem konur verða fyrir af hálfu karls sem þær eru í nánu sambandi við (maka, sambúðaraðila eða kærasta) sýna niðurstöður að um 22% kvenna í íslensku samfélagi hafa verið beittar ofbeldi, og jafngildir þetta því að á bilinu 23-27 þúsund kvenna hafi verið beittar ofbeldi í nánum samböndum. Það vekur óhug að 6% kvenna segjast hafa verið beittar kynferðislegu ofbeldi. Ofbeldið er dulið í samfélaginu og aðeins lítill hluti kvennanna leitar til samtaka og stofnana sem geta aðstoðað konur til að losa sig út úr ofbeldinu. Þá er aðeins lítið brot af þessum málum sem kemur inná borð lögreglunnar, en hér sem annars staðar er aðeins lítill hluti ofbeldis kærður. Mikill meirihluti kvennanna sagði þó að fyrrverandi maki hafi beitt ofbeldinu og ofbeldinu er því væntanlega lokið. Mjög mikilvægt er að vekja athygli á þeirri staðreynd að þegar er talað um ofbeldi í nánum samböndum, þar sem karl beitir konu ofbeldi, eru oft til staðar börn sem bera skaða af, en 75% kvennanna segja að börn hafi búið hjá sér við síðasta ofbeldisatvik og telur fjórðungur að börnin hafi verið til staðar við síðasta ofbeldisatvik. Þá voru 5% kvennanna voru ófrískar þegar síðasta ofbeldisatvik átti sér stað.
Reynt hefur verið að meta umfang og eðli ofbeldis gegn börnum og samkvæmt nýrri skýrslu UNICEF er það metið svo að tæplega 13% stúlkna og 3% drengja eigi á hættu að verða fyrir kynferðislegu ofbeldi, kynferðislegt ofbeldi gegn börnum sé þannig eitt alvarlegasta samfélagsmeinið gagnvart börnum í íslensku samfélagi. Þetta þarf að skoða frekar með áframhaldandi og víðtækari rannsóknum á ofbeldi gegn börnum, og hefur Rannsóknastofnun í barna- og fjölskylduvernd hafið undirbúning að slíku verkefni.

Nú hefur velferðarráðherra lagt fram skýrslu til alþingis með áætlunum um hvernig bregðast skuli við ofbeldi í íslensku samfélagi. Þekking á vandanum hefur aukist til muna og því hægt að móta og leggja fram tillögur byggðar á umfangsmiklum og traustum rannsóknarniðurstöðum. Þessar tillögur eru fjölþættar og þær krefjast samvinnu margra aðila svo að vel takist til. Ekki má heldur gleyma að gefa þarf gaum að þeim alvarlegu afleiðingum sem ofbeldið skilur eftir sig hjá þolanda ofbeldis og hvernig eigi að vinna með þann vanda. Þessu til viðbótar er tímabært að huga frekar að forsendum, aðstæðum og úrræðum sem varða gerendur ofbeldis. Það á einkanlega við karlmenn sem gerendur en einnig konur.

Ofbeldi í íslensku samfélagi er meinsemd sem brýnt er að vinna gegn. Látum okkur öll málið varða og hjálpum til við að vinna gegn ofbeldi í íslensku samfélagi með öllum ráðum. Tölum um ofbeldi eins og aðrar meinsemdir samfélagsins og breytum viðhorfi okkar. Það á enginn að þurfa að líða fyrir ofbeldi í samfélagi sem kennir sig við jöfnuð og mannréttindi.
 
Elísabet Karlsdóttir, MA, félagsráðgjafi og verkefnisstjóri
Rannsóknastofnunar í barna og fjölskylduvernd.